Stres diyabet yönetemini nasıl etkiler?
Stres, vücudun yeni ve zor durumlara karşı nasıl tepki verdiği olarak tanımlanabilir. Ertesi gün iş yerinde yapılacak bir sunum için endişelenmek, haftasonu tanımadığımız pek çok insanın bulunduğu kalabalık bir partiye katılmak gibi sebeplerle olabileceği gibi kaza veya hastalık sebepli de olabilir. Stres kişiyi fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak etkileyebilir.
Stres kan şekerini nasıl etkiler?
Stres anında vücutta kortizol ve adrenalin gibi stres hormonları salgılanır. Bu hormonlar, vücutta “savaş ya da kaç” (fight or flight) yanıtını oluşturabilmek için enerji sağlamayı hedefler. Bu enerjinin açığa çıkması için bir takım yıkım reaksiyonları gerçekleşir, şeker (glukoz) hücrelerden kana verilir. Kan şekeri seviyesi de bu sayede yükselmiş olur. Ancak tip 2 diyabetin (şeker hastalığı) bilinen en yaygın sebebi olan insülin direnci varlığında yükselen bu kan şekeri hedef aralıklara çekilemediğinden hiperglisemi tablosu (kan şekerinin çok yükselmesi) açığa çıkar.
Stres ortadan kalkmazsa kan şekeri seviyesi uzunca bir süre yüksek seyredebilir ve diyabetin çeşitli komplikasyonlarına sebebiyet verebilir. Ayrıca, ruh halini, kişinin kendine nasıl baktığını, diyabeti nasıl yönettiğini de etkileyebilir.
Diyabet Stresi
Diyabet, tanı konulduğu ilk günlerde genellikle kişi için bir stres nedenidir. Uygun beslenme düzenini sağlamak, kullanılıyorsa insülin dozlarını ayarlamak, hipoglisemi durumu yaşandığında yapılacak müdahaleye hakim olmak gibi öğrenecek ve hatırlanacak pek çok yeni bilgiye sahip olmak zorlayıcı gelebilir. Bu gibi durumlar, artık kan şekeri seviyesini sık sık kontrol etmek veya günde birden fazla insülin enjeksiyonu yapmak gerektiği anlamına gelebilir. Diyabetin olası sonuçları ve insülin iğnesi konusunda endişeli hissetmek kişide büyük bir stres yaratabilir.
Kan şekerinin düşüp olası hipoglisemilerin ne zaman yaşanacağı ve yaşandığında hipoglisemiyi yönetme durumu da başlı başına bir stres sebebi olabilir. Bazı insanlar olası diyabet komplikasyonlarına yakalanmaktan endişe duyabilir ve bazıları da diyabetlerini kontrol etme biçimleri sekteye uğrarsa kendilerini suçlu hissedebilirler. Sıralanan bu gibi çeşitli sebeplerle artan strese bağlı olarak yukarıda bahsedildiği gibi kan şeker seviyeleri yükselişe (hiperglisemi) geçecektir. Yükselen kan şekeri seviyesi kişinin stres seviyesini daha çok arttırabilir ve stres-yüksek kan şekeri arasında bir kısır döngü oluşabilir. Bu oluşan kısır döngünün önüne geçebilmek ve diyabet yönetiminde stres kontrolünü sağlayabilmek için gerekli durumlarda mutlaka bir uzmana danışılmalı ve gereken destek alınmalıdır.
Stres diyabete (şeker hastalığına) neden olabilir mi?
Stresin tek başına diyabete neden olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Ancak yapılan çalışmalarla stres ile tip 2 diyabet (şeker hastalığı) arasında bağlantı olabileceğine dair kanıtlar bulunmuştur:
Yüksek düzeydeki stres hormonlarının (kortizol, adrenalin) pankreastaki insülin üreten hücrelerin düzgün çalışmasını önleyebileceğini raporlayan araştırmalar mevcuttur. Bu etkinin tip 2 diyabet riskini arttıracağı söylenebilir.
Stres seviyesi yükseldiğinde aşırı yemek yemek (beraberinde vücut yağ kütlesinin artışı, kilo alımı) tip 2 diyabet gelişmesinde bir faktör olabilir. Stresle baş etme yönetimi olarak yemek yemek sıklıkla görülmektedir. Yemek söz konusu olduğunda duygu yönetimi sağlanamayabilir.
Stresle nasıl başa çıkılabilir?
Herkes stresli durumlarla farklı şekillerde baş etmeye çalışır. Stresli durumları yönetmeye yardımcı olacak bir eylem planı elde etmek için durumun gerekliliklerinin neler olduğu sorgulanmalıdır.
Stresli zamanlarda, kişinin kendine bakmayı ve kendine nazik davranmayı hatırlaması önemlidir. Bunu yapmak, her zaman kolay değildir ancak her şeyi mükemmel yapmak için kişinin kendisine çok fazla baskı uygulamadan kendine dönebilme/bakabilme arasında bir denge kurması oldukça kıymetlidir. Her konuda “mükemmel”i aramak stresi arttırabilir. Stres seviyesinin artmış olduğu dönemlerde diyabet öz bakımının sekteye uğrayabileceğinin farkında olmak ve bunun yönetimine hakim olacak yolları aramak gereklidir.
Yeterli uyku-dinlenme, uygun egzersiz ve rahatlama programlarını rutine dahil etmek stresle başa çıkılmasına yardımcı olabilmektedir.
“Comfort food” olarak adlandırılan şeker ve karbonhidrat içeriği yüksek “rahatlatıcı yiyecekler”e yönelmenin kan şekerini yükselteceği unutulmamalıdır. Benzer şekilde, ‘rahatlama’ amacı ile yapılan alkol tüketimi de kan şeker seviyelerini etkilemektedir. Strese sebep olan konuyu konuşmak da stres yönetimine yardımcı olabilir. Bu konuda bir profesyonelden destek almak yararlı olacaktır.
Unutmayın, strese sebep olan konu diyabetle ilgili olmayabilir ancak sebebi ne olursa olsun stres seviyesini arttıran durum bir sonuç olarak diyabet yönetimini etkileyecektir. Stres yönetimi konusunda destek almak, strese karşı verilen tepkiyi değerlendirip kontrol etmeye yardımcı olabilir. Destek alınan ekip mutlaka alanda uzman bir ekip olmalıdır.
